Chương 20 Suối Nguồn (The Fountainhead)

oward Roard mở văn phòng riêng của anh. Đó là một căn phòng rộng trên đỉnh một tòa nhà cũ, với một cửa sổ lớn bên trên những mái nhà.

Qua cửa sổ anh có thể thấy sông Hudson phía xa xa, với những vệt nhỏ của những con tàu chuyển động bên dưới những đầu ngón tay anh khi anh ấn chúng vào mặt kính cửa sổ.

Anh có một chiếc bàn, hai chiếc ghế và một bàn vẽ lớn. Cửa vào bằng kính mang mấy chữ: “Howard Roark, Kiến trúc sư.” Anh đứng trong sảnh một lúc lâu, ngắm những chữ đó. Rồi anh bước vào và đóng sầm cửa, anh nhặt một chiếc êke từ trên bàn và quẳng nó xuống trở lại, như thể buông một mỏ neo.

John Erik Snyte đã phản đối. Khi Roark đến văn phòng để lấy những dụng cụ vẽ của anh thì Snyte xuất hiện trong phòng tiếp tân, bắt tay anh một cách thân mật và nói: “Ồ, Roark! Ồ, cậu có khỏe không? Vào đi, vào ngay đi, tôi muốn nói chuyện với cậu!”

Và với Roark ngồi trước bàn ông, Snyte bắt đầu nói to: “Xem này, anh bạn, tôi hy vọng cậu hiểu để không để bụng bất kỳ điều gì tôi có thể đã nói ngày hôm qua. Cậu biết thế nào rồi đấy, tôi hơi mất bình tĩnh một chút, và nó không phải vì việc cậu làm cái gì, mà là cậu lại làm ngay trên cái bản vẽ đó... chính bản vẽ đó... nhưng thôi, không sao. Cậu không để bụng chứ?”

“Không,” Roark nói. “Không một chút nào.”

“Tất nhiên cậu không bị sa thải. Cậu biết là chuyện đó không nghiêm túc, đúng không? Cậu có thể quay trở lại làm việc, ngay phút này.”

“Để làm gì, ông Snyte?”

“Ý cậu là gì cơ, để làm gì á? Ồ, cậu đang nghĩ đến ngôi nhà Heller phải không? Nhưng cậu không cho là Heller nghiêm túc đấy chứ? Cậu đã thấy ông ấy thế nào rồi đấy, cái lão điên ấy có thể đổi ý sáu mươi lần một phút ấy chứ. Ông ta sẽ không thực sự cho cậu công trình đó đâu, cậu biết đấy; không đơn giản như thế, không ai lại làm như thế cả.”

“Chúng tôi đã ký hợp đồng ngày hôm qua rồi.”

“Ồ, hai người đã ký rồi? Ồ, thật là tuyệt vời! Nghe này, Roark, để tôi nói cậu nghe chúng ta sẽ làm gì: cậu mang công trình đó trở lại đây và tôi sẽ để cậu đặt tên của cậu trên đó cùng với tên tôi – “John Erik Snyte và Howard Roark.” Và chúng ta sẽ chia tiền thù lao. Cái đó là ngoài lương của cậu – và, nhân thể, cậu sẽ được tăng lương. Rồi chúng ta sẽ sắp xếp như thế đối với bất kỳ công trình nào khác cậu mang lại được. Và... Lạy Chúa, này, cậu đang cười cái gì thế?”

“Xin lỗi, ông Snyte. Tôi xin lỗi.”

“Tôi không tin là cậu hiểu.” Snyte nói, bối rối. “Cậu không thấy sao? Đó là sự bảo đảm cho cậu. Cậu không nên ra làm một mình vội. Các công trình sẽ không rơi vào tay cậu như thế này đâu. Lúc ấy cậu sẽ làm gì? Bằng cách này cậu sẽ có một công việc vững chắc và cậu sẽ gây dựng dần để tiến tới làm độc lập, nếu đó là điều cậu theo đuổi. Trong vòng bốn hay năm năm, cậu sẽ sẵn sàng có một cú nhảy vọt. Mọi người đều làm như thế. Cậu có thấy không?”

“Có.”

“Vậy thì cậu đồng ý chứ?”

“Không.”

“Nhưng, lạy Chúa lòng lành, trời ơi, cậu điên mất rồi! Tự lập một mình vào lúc này? Không kinh nghiệm, không quan hệ, không có... chậc, không có gì hết cả! Tôi chưa nghe thấy chuyện này bao giờ. Hãy hỏi bất kỳ ai trong nghề mà xem. Hãy xem họ sẽ nói gì với cậu. Điều đó là vô lý!”

“Có thể.”

“Nghe này. Roark, cậu làm ơn nghe tôi nói chứ?”

“Tôi sẽ nghe nếu ông muốn tôi nghe, ông Snyte ạ. Nhưng tôi nghĩ bây giờ tôi nên nói với ông rằng những gì ông nói cũng không thể làm mọi chuyện khác đi được. Nếu ông không phiền điều đó thì tôi cũng không phiền khi nghe.”

Snyte tiếp tục nói một lúc lâu và Roark lắng nghe, không phản đối, giải thích hay trả lời.

“Ồ, nếu đó là kiểu của cậu, thì đừng mong đợi tôi nhận cậu trở lại khi cậu thấy mình trên vỉa hè.”

“Tôi không mong đợi điều đó, ông Snyte ạ.”

“Đừng mong đợi bất kỳ ai nữa trong nghề nhận cậu vào, sau khi họ biết cậu đã làm gì với tôi.”

“Tôi cũng không mong đợi điều đó.”

Trong vài ngày Snyte nghĩ về việc kiện Roark và Heller. Nhưng ông quyết định không làm thế, vì không có tiền lệ để làm theo trong những tình huống như thế: vì Heller đã trả tiền công cho ông, và ngôi nhà đã thực sự được thiết kế bởi Roark; và vì không một ai lại kiện Austen Heller.

Người khách đầu tiên đến văn phòng Roark là Peter Keating.

Anh bước vào, không báo trước, vào một buổi trưa. Anh đi ngang qua căn phòng và ngồi xuống bàn của Roark. Anh mỉm cười vui vẻ, dang rộng hai tay trong một cái khoát gọn gàng:

“Chà, Howard!” anh nói. “Chà, nhìn mà xem!”

Anh chưa gặp Roark đã một năm rồi.

“Chào Peter,” Roark nói.

“Văn phòng của chính cậu, tên của chính cậu và mọi thứ! Rồi! Hãy tưởng tượng xem!”

“Ai nói cho anh biết, Peter?”

“À, thì mọi người nói chuyện. Cậu không nghĩ là tôi lại bỏ qua sự nghiệp của cậu đấy chứ? Cậu biết tôi luôn nghĩ về cậu thế nào. Và chắc tôi không phải nói với cậu là tôi chúc mừng cậu và chúc cho cậu điều tốt đẹp nhất.”

“Không, anh không phải thế đâu.”

“Cậu có chỗ này đẹp đấy. Sáng sủa và rộng rãi. Có thể không thật gây ấn tượng như ý muốn, nhưng một người có thể mong đợi gì nữa khi mới bắt đầu? Lại còn chuyện tương lai cũng chưa biết thế nào, đúng không Howard?”

“Khá đúng.”

“Cậu đã rất mạo hiểm đấy.”

“Có thể.”

“Cậu có thực sự định hoàn thành nó không? Ý tôi là tự làm ý?”

“Thì nó đang thế rồi mà, đúng không?”

“À, thì cũng chưa quá muộn đâu, cậu biết đấy. Tôi đã nghĩ, khi tôi biết chuyện, là cậu chắc chắn sẽ chuyển nó lại cho Snyte và làm một thỏa thuận khôn ngoan với ông ta.”

“Tôi đã không làm thế.”

“Cậu thực sự không định làm thế?”

“Không.”

Keating tự hỏi sao anh lại có cái cảm giác phẫn nộ kinh tởm đó, vì sao anh đã đến đây mong thấy câu chuyện anh nghe được là không đúng, mong thấy Roark hoang mang và sẵn sàng đầu hàng. Cái cảm giác đó đã ám ảnh anh kể từ khi anh nghe được tin tức về Roark; cái cảm giác một thứ gì đó không dễ chịu nhưng sẽ sống dai dẳng trong đầu anh, kể cả sau khi anh đã quên mất nguyên nhân của nó. Cái cảm giác đó sẽ trở lại với anh, không có lý do – một cơn giận dữ trống rỗng – và anh sẽ tự hỏi mình: nào, cái quái gì đây? – hôm nay mình đã nghe thấy gì? Rồi anh sẽ nhớ ra: À phải, Roark – Roark đã mở văn phòng kiến trúc riêng. Anh sẽ tự hỏi mình một cách nôn nóng: Thế thì sao? – và lập tức biết rằng những lời lẽ này làm anh đau và cảm thấy nhục nhã như vừa bị lăng mạ.

“Cậu biết đấy, Howard, tôi ngưỡng mộ sự dũng cảm của cậu. Thật sự, cậu biết đấy, tôi có nhiều kinh nghiệm hơn, tôi có vị trí chuyên môn tốt hơn – tôi không có ý khoe khoang đâu, tôi chỉ đang nói một cách khách quan thôi – nhưng tôi sẽ không dám đi một bước như cậu.”

“Không, anh sẽ không làm thế.”

“Vậy là cậu đã đi trước. Chà, chà. Ai có thể nghĩ thế kia chứ?... Tôi chúc cậu tất cả may mắn trên thế giới này.”

“Cảm ơn anh, Peter.”

“Tôi biết cậu sẽ thành công. Tôi chắc chắn thế.”

“Anh chắc chắn thế?”

“Tất nhiên! Tất nhiên tôi chắc chắn thế. Cậu không thế sao?”

“Tôi chưa nghĩ đến nó.”

“Cậu chưa nghĩ đến nó?”

“Không nhiều.”

“Vậy cậu không chắc chắn hả Howard? Cậu không à?”

“Tại sao anh lại hỏi điều đó háo hức như thế?”

“Gì cơ? Ôi... không, không phải là háo hức, nhưng tất nhiên, tôi quan tâm, Howard ạ, bây giờ mà không chắc chắn thì không phải là tâm lý tốt đâu. Vậy là cậu có những nghi ngờ?”

“Không chút nào.”

“Nhưng cậu đã nói là...”

“Tôi khá chắc chắn về mọi thứ, Peter.”

“Cậu đã nghĩ đến chuyện lấy giấy phép[1] chưa?”

“Tôi đã nộp đơn.”

“Cậu không có bằng đại học nào cả, cậu biết đấy. Họ sẽ gây khó khăn cho cậu ở bài kiểm tra.”

“Có thể.”

“Cậu định làm gì nếu cậu không có giấy phép?”

“Tôi sẽ có.”

“Ồ, tôi đoán là giờ thì tôi sẽ gặp cậu ở A.G.A[2], nếu cậu không coi thường tôi, vì cậu sẽ là một thành viên đầy đủ còn tôi chỉ là một thành viên dự bị thôi.”

“Tôi sẽ không gia nhập A.G.A.”

“Cậu nói “không gia nhập” là ý làm sao? Giờ cậu có đủ tư cách mà.”

“Có thể.”

“Cậu sẽ được mời tham gia.”

“Bảo họ đừng bận tâm làm gì.”

“Gì kia!”

“Anh biết đấy, Peter, chúng ta đã từng có một cuộc nói chuyện giống như thế này bảy năm trước, khi anh cố bảo tôi tham gia hội nam sinh viên của anh ở Stanton. Đừng nói lại nữa.”

“Cậu sẽ không tham gia A.G.A khi mà cậu đang có một cơ hội?”

“Peter! Tôi sẽ không gia nhập bất kỳ cái gì, bất kỳ lúc nào.”

“Nhưng cậu không nhận ra nó sẽ giúp đỡ cậu như thế nào à?”

“Trong cái gì chứ?”

“Trong việc là một kiến trúc sư.”

“Tôi không không thích được giúp đỡ trong việc là một kiến trúc sư.”

“Cậu đang gây thêm khó khăn cho bản thân mình.”

“Tôi đang.”

“Và như thế sẽ rất khó khăn, cậu biết đấy.”

“Tôi biết.”

“Cậu sẽ biến họ thành kẻ thù của cậu nếu cậu từ chối một lời mời như thế.”

“Đằng nào thì tôi cũng là kẻ thù của họ.”

Người đầu tiên mà Roark kể chuyện là Henry Cameron. Roark tới New Jersey sau ngày anh ký hợp đồng với Heller. Trời đã mưa và anh thấy Cameron trong vườn, lê bước chậm chạp xuống những lối đi ẩm ướt, nặng nhọc dựa vào một cái gậy. Mùa đông năm ngoái, sức khỏe của Cameron đã khá lên, đủ để ông có thể đi bộ một vài giờ mỗi ngày. Ông đi một cách khó khăn, cơ thể còng xuống.

Ông ngắm những chồi xanh đầu tiên trên mặt đất dưới chân mình. Thỉnh thoảng ông lại nhấc chiếc gậy của mình lên, dận chân để đứng vững một lúc; ông dùng đầu chiếc gậy để chạm vào một cái chồi cây vẫn còn đang cuộn lại như một cái phễu và nhìn nó làm rớt một giọt nước long lanh trong ánh chạng vạng. Ông thấy Roark đang đi lên đồi và cau mày lại. Ông mới gặp Roark cách đây một tuần, và vì những cuộc viếng thăm này có quá nhiều ý nghĩa đối với cả hai người nên không ai muốn chúng diễn ra quá thường xuyên.

“Thế nào?” Cameron hỏi cộc cằn. “Cậu lại muốn gì ở đây nữa thế?”

“Cháu có chuyện này để kể cho bác.”

“Nó có thể đợi.”

“Cháu không nghĩ vậy.”

“Chuyện gì?”

“Cháu sẽ mở văn phòng riêng. Cháu vừa mới ký hợp đồng xây tòa nhà đầu tiên của cháu.”

Cameron xoay tròn chiếc gậy, đầu gậy quệt xuống mặt đất, thân của nó tạo thành một vòng tròn rộng, hai bàn tay ông nắm lấy chỗ tay cầm, lòng bàn tay này đặt trên mu bàn tay kia. Đầu ông chậm chạp gật gật theo nhịp, đôi mắt ông nhắm lại một lúc lâu. Rồi ông nhìn Roark và nói:

“Rồi, đừng có khoác lác về điều đó.”

Ông nói thêm: “Giúp tôi ngồi xuống.”

Đó là lần đầu tiên Cameron nói ra câu này; em gái ông và Roark từ lâu đã học được rằng cái hành động độc ác và hoàn toàn bị cấm trước mặt ông là việc có bất kỳ ý định nào về việc giúp ông di chuyển.

Roark nắm lấy khuỷu tay ông và để ông ngồi xuống một chiếc ghế băng. Cameron hỏi một cách cau có trong lúc nhìn chằm chằm về phía hoàng hôn:

“Xây gì? Cho ai? Bao nhiêu tiền?”

Ông lặng lẽ lắng nghe câu chuyện của Roark. Ông nhìn một lúc lâu vào bản vẽ trên tấm bìa các-tông đã bị bẻ gãy với những đường chì đè trên đường màu nước. Rồi ông hỏi nhiều về đá, thép, những con đường, những nhà thầu, các loại chi phí. Ông không chúc mừng. Ông không nhận xét gì cả.

Chỉ khi Roark chuẩn bị đi, Cameron đột ngột nói:

“Howard, khi cậu mở văn phòng, hãy chụp vài tấm ảnh – và đưa cho tôi.”

Rồi ông lắc đầu, nhìn ra xa vẻ có lỗi, và chửi thề.

“Tôi lại lẩm cẩm rồi. Quên chuyện đấy đi.”

Roark không nói gì.

Ba ngày sau anh quay lại. “Anh đang trở thành một mối phiền phức đấy.” Cameron nói.

Roark không nói gì, đưa cho ông một cái phong bì. Cameron ngắm những bức ảnh chụp cái văn phòng rộng, trần trụi, cửa sổ lớn, cửa ra vào. Ông thả rơi những cái còn lại và giữ tấm ảnh chụp cửa ra vào trong một lúc lâu.

“Thế đấy,” cuối cùng ông nói, “tôi quả đã sống và thấy nó.”

Ông thả rơi tấm ảnh xuống.

“Cũng không hẳn” ông nói thêm. “Không phải theo cách tôi muốn, nhưng tôi cũng đã sống và thấy nó. Nó giống như những cái bóng của trái đất mà ai đó nói là chúng ta sẽ nhìn thấy ở thế giới bên kia. Có thể đó là cách tôi sẽ nhìn thấy phần còn lại của nó. Tôi đang học cách.”

Ông nhặt tấm ảnh lên.

“Howard,” ông nói. “Nhìn xem.”

Ông giữ tấm ảnh giữa họ.

“Nó chẳng có gì nhiều. Chỉ mỗi ‘Howard Roark, Kiến trúc sư.’ Nhưng nó giống như những khẩu hiệu người ta khắc trên lối vào của một lâu đài và chết vì nó. Nó là một thách thức với một thứ gì đó quá lớn và quá đen tối đến nỗi tất cả sự đau đớn trên trái đất – và cậu có biết trên trái đất này có bao nhiêu sự chịu đựng không? – tất cả sự đau đớn đều bắt nguồn từ cái mà cậu sẽ đối mặt. Tôi không biết đó là cái gì, tôi không biết vì sao nó lại được thả ra để chống lại cậu. Tôi chỉ biết nó sẽ được thả ra. Và tôi biết rằng nếu cậu mang được những từ này đến tận cùng thì đó sẽ là một chiến thắng, Howard ạ, không phải chỉ cho cậu, mà là cho cái-đáng-phải-chiến-thắng, cho cái đã đẩy thế giới này dịch chuyển nhưng lại không bao giờ được công nhận. Nó sẽ chứng minh sự đúng đắn cho rất nhiều người đã ngã trước cậu, đã chịu đựng như cậu sẽ chịu đựng. Cầu Chúa phù hộ cho cậu – hay bất kỳ ai một mình nhìn thấy cái tuyệt vời nhất, cái cao nhất mà trái tim con người có thể đạt được. Cậu đang trên đường đến địa ngục, Howard ạ.”